Loneitu hriattur puanchhuahna
Family : Cactaceae
Sub Family : Cactoidea
Common Name : Dragon Fruit
Dragon Fruit hi Central America, Mexico leh South America ramah te an ching hmasa a,
Vietnamese ho chuan a rah tuizia an hriat chianin kum 100 kalta atang khan ching tan ve in, South East Asia leh
thenawm ram ah te an export ta a ni. Tichuan khawchhak ramah te pawh uar taka chin chhoh zel alo ni ta. A kung hi
cactus anga zam, tuihnang ngah tak, a var emaw a sendang in zan lamah a parchhuak a, a rah erawh kiwi thei ang mai
a chi te tak te nei, a kawr tih loh chu a chi te nena ei vek theih a ni thung.
Dragon fruit hmun hi tha taka enkawltu tan chuan chin a hlawk em em a, Vietnam, Malaysia, Thailand, Taiwan, etc ah te chuan huan neitu tam takin an hlawkpui hle. A china hmun azirin hming hrang hrang a nei a, chungte chu :-
Spanish - Pitahaya
Vietnam - Tihanh long
Chinese - Long gua
Variety hrang hrangte:-
A rah rawng azirin variety chi thum a awm a, chungte chu :-
i) Hylocereus undatus (Red Pitaya) - A kawr sen, a chhung var.
ii) Hylocereus costaricensis (Costa Rico Pitaya) - A kawr sen leh a chhung dum.
iii) Hylocereus selenicereus- A kawr sen leh a chhung senno (pink).
iv) Hylocereus melanthus (Yellow Pitaya) - A kawr leh a chhung eng.
Tun dinhmunah hi chuan a chhung sen leh a chhung var chi hi Mizorama kan chi neih te an ni a, hei hi a hlawhtling rih hle a ni.
A chinna leilung :- Dragon fruit hi khawlum tehna 10°C - 35°C inkarah a tha duh ber. Hmun hnawng leh rei tak dai tlak lohna hmunah a hrisel ber a, ram vawt lutuk vur tlakna hmunah chuan a rah tha thei loa sawi a ni. Lei chi hrang hrangah a chin theih a, tui tlin theih lohna hmun tiauvut lei thawl, leitha tamna ah a thar hlawk ber. Tui tlin theihna hmunah chuan a zung natna a awm thuai thing, lei thur lutuk ah a tha theilo a, Ph 5.5–7 vel a mamawh thung. Tlang ram hmun rual remlo laiah pawh a chin theih tho na a, a chinna hmun chu awih lutuk lo nise, tin, lei ina a ken tel thin leitha duh ang thala a hmuh loh avangin micronutrients awmna leitha pek tel thin tur a ni.
A chinna hmun buatsaih :- A phunna tur hmun atan duhthusamah chuan kumtluana tui (Perennial Source) lakna tur awmna hmun, Chhuahchhawng emaw Hmar chhawng emaw a tha ber a. Hmun awih a nih chuan half moon terrace 3ft a zau tal laih zawl tur a ni. A zamna tur ban bulk ha feet khat vel a thuk laih a, leitha leh lei chunglang hang that e kha chawhpawlh , a vur nan hman a tha a. A zamna tur ban hnaih thei ang berah Dragon Fruit kung te chu phun tur a ni a, phun zawh velah a zamna turah tawn beh nghal tur a ni.
Dragon Fruit hi thingkungah te a zam thei a, a zar atangin zung (Aerial roots) a chhuah thin a, chung a zungte chuan a in man kai nghet mai thin. Tam tham deuh a chin anih dawn chuan thing ril emaw hmangin a zamna tur mumal taka siam tur a ni. Ram hrang hrangah a zamna an siam dan a inang lova, mahse ban pakhat a zamtir hi a enkawl a nuam a, an hman lar ber a ni bawk. A zamna ban chu lei atanga feet 4-5 a sang a tawk a, ban chungah chuan thing emaw thir emaw pahnih feet 2 vela sei, kawkalh zawnga dahin tawn/kilh beh tur a ni a, chumi chungah chuan thil kual (Entirnan: bike/motor ke chhia emaw dah tur a ni. Ban pakhatah Dragon Fruit chi 3/4 zel phun tur a ni a. Kan chinna tur hmun a zirin a ban leh ban inkar 6 ft leh a tlar leh tlar inkar 10-15 ft emaw a siam theih a. A karah a kal tlang vek theih tur a ni. Beam/Double beam system a nih pawhin 10-12 ft a tawk a, thlai dang nen intercrop tur a nih chuan a tlar hi 15 ft tal a nih a ngai thung a ni.
Tui pek dan:
Thlai dang angin tui mamawh hnem lo mah se, a peng thar chhuah dawn ah te, a par dawn lai leh a rah insiam dawn hian tui a mamawh hnem zual bik a ni. Duhthusam chuan drip system a tui pek theih nise, thlai mamawh tawk chiah pek a awlsam zawk bakah tha a heh lo a ni. Kung khatin ni tin tui 1-2 litre a mamawh a, mahse nitin tui pek a harsat avangin kar khat danah tui hneh taka pek chuan a tha hle tho a ni.
Leitha pek:-
Bawngek leitha pek emaw compost leitha 15kgs bul khat atan kum tin pek theih a tha a, tin Urea 50 gms, SSP 50gms leh MOP 100gms te hi bul khatah vawikhat pek atan a tawk a, May, August leh October thlaah te pek thin tur a ni. Leitha pek rual hian a zung lang a awm chuan rih vur nghal zel tur a ni. Hei bakah hian letha inpawlh sa NPK hi hman uar a tha bawk.
Enkawl zui dan:-
Dragon fruit phun te kha a peng a awm chuan a tha ber thlan a, a dang chu cut tur a ni. A zamna ban a thlen chhoh atangin a peng te zuah a, a zar/ peng a tam lutuk chuan paih then tur a ni. A zar uaithla lei thleng tur chu cut bawk a, hmun thenkhatah chuan a zar uaithla hi lei atanga 3ft vel a sangah an cut rual thin.
Hriat theih chinah Mizoramah chuan May thla tantirhah a par tan a, ni 3 hnu-ah a par a lo vuai a, a rah a insiam nghal thin. A par atanga ni 30-50 chhungin a hmin hman a, kum khat chhungin vawi 4-8 lai a rah theia sawi a ni. Mizoramah chuan hriat theih chinah kum khat chhungin vawi5 a rah a, a rah pakhat hi 150-700gms a rit a ni. A rah hi a hmin dawn tan tirh a la puam laia lawh chuan rei tak a dahthat theih, a zar pakhatah a rah tam lutuk chuan a rah tet phah thin a , chuvangin a par tan tirh atangin paih then a tha.
A tihpun dan (Propagation):-
A zar tana phun nun hi tihpun dan tlangpui a ni a. A zar tihpun tur chu a chang tha leh hrisel kung a mi a ni tur a ni. A chi (seeds) atangin a tihpun theih a, a chi lakna tur a rah chu a kungah hmin tha tak a zuah tur a ni. A chi lakchhuah hnu-ah pho ro that a, leitha takah kui a tha.
A thar seng leh vawnthat:-
A rah hi ni a sat that phei chuan ni hnih chhungin a hmin thut thin a, chuvangin a rah seng hun lai chuan nitin vil uluk a ngai thin. A rah a hmin tan hian a sen uk lampang rawngin a lo inthlak a, a tuk mai ah a lo sen lar thin, chuvangin a sen lar chhuah hma chiah a lawh hi a tha ber a ni. Secatuer hmangin a rah ti pem miah lovin lawh tur a ni a , a rah lawh sa chu a scales a chhiat loh nan dim taka plastic crates ah emaw dah tur a ni.
A natna leh eichhetu rannung te :-
Fanghmir hian Dragon Fruit rah-ah hian bu an chhep thin a, a rah quality a tihchhiat phah thin. Tui force na tak hmangin a tihfai theih a, insecticide a hman theih bawk. Tin, sava te hian a rah an tichhe thin bawk. Tui pek tam lutuk chuan a par/rah a ti tla in a ti tawih bawk. A natna awm thei te chu-
i) Fungal stem rot (Fusarium oxyporium) - A natna vei kung chu a eng emaw a uk rawngin a awm a. A kung bul a nat chuan a kung leh a par, rah te a chhel tel vek thin a. A rei hnuah a tawih mai zel avangin lak thlak vata paih tur a ni.
Enkawl dan: A tawih lai paih fai tur, Copper Oxychloride/Bordeux Paste emaw Hexaconazole in 2ml/litre a kah tur.
ii) Bacterial Stem rot (Xanthonomas campestris) – A kung tawih natna ve tho niin a natna vei kung chu a rawng dum emaw a rawng uk-in a awm vet hung. A kung chawpin paih tur a ni.
iii) Bipolaris cactivora - Hmuar natna chi khat a ni a. Dragon fruit par leh a rahah val rawng uk dum tak a siam a, a kung leh a zar tawih a thlen thei. Boruak lum leh hnawngah a tam duh bik.
Enkawl dan: Hnim pawh fai tur, Hexaconazole 2ml/litre in kar hnih danah kah tur.
iv) Cactus virus X – Cactus virus x hian Dragon Fruit zar a ti rau a, rawng eng leh a hring dal inpawlhin a zar a tih rau rualin a, a zar a inherh kir thin.
Enkawl dan: A kung paih tur, a natna kai te chu hal ral a; thlai hrisel nen pawlh loh tur. Thei cut-na leh hmanruate chu Hydrogen Peroxide emaw ethyle alcohol a silfai thin tur.
v) Enterobacteria – A kung ti tawihtu bawk a ni a, Calcium leh Nitrogen a tlakchhamna ah a nasa thin.
Enkawl dan: Chinai thi leh urea pek tur. A kung tawih lai tanchhum tur.
Nisa lutuk in a kung a tichhe thei bawk thin a. Dragon Fruit natna enkawl nan hian a hmun hma tihfai a pawimawh hle a, tin heng virus leh bacteria natna awmna ah chuan a tan chhumna chemte emaw secateurs emaw tih thianghlim a ngai a ni.
Taksa tana a thatna te :-
• Cholesterol tihniam nan a tha hle.
• Lycopene (antioxidants) a pai tam avangin cancer siam thintu free radicals-te a veng.
• Lung lam natna a veng.
• Thisen a glucose level control nan a that avangin zunthlum nei tan a tha.
• Pumpui tan a tha hle bawk.
• Calcium a pai tam avangin ruh lam tan a tha a, mit tan pawh a tha.
• Fibre a pai tam avangin naupang atanga tar tan chaw tha a ni.
• Asthma vengtu tha tak a ni bawk.
• Weight tihhniam nan pawh hman a ni.
Source : Dragon Fruit
Department of Horticulture
Booklet No.1 2017
Page 1-7